3. KİMYASAL TEPKİMELER
Bileşik formüllerinin yazılması
Bileşik formülleri yazılırken aşağıdaki kurallar izlenir.
- Önce (+) yüklü iyon, sonra (-) yüklü iyon yazılır.
- Bileşiklerde alınan elektron sayısı, verilen elektron sayısına eşit olduğundan bileşikler elektriksel yük açısından nötr dür. Bu nedenle (+) ve (-) yüklerin toplamı sıfırdır. Bunu sağlamak için bileşiğin formülü yazılırken iyonların sağ alt köşelerine iyon yükleri mutlak değerleri çapraz olarak yazılır.
- Örneğin X+a ile Y-b iyonlarından oluşan bileşiğin formülü XbYa şeklinde yazılır.
Örnekler:
Mg+2 ve Cl-1 iyonlarından oluşan bileşiğin formülü MgCl2 dir.(1 yazılmaz.)
Na+1 ve O-2 iyonlarından oluşan bileşiğin formülü Na2O dur.
İyonların yükleri eşitse örneğin biri +1,diğeri -1 değerlikli ise veya biri +2 diğeri -2 değerlikli ise bileşik formülü yazılırken iyonların yükleri yazılmaz.
Örneğin Mg+2 ile O-2 iyonlarının oluşturduğu bileşiğin formülü MgO dur.
Örnek:
Aşağıda verilen iyonlardan oluşan bileşiklerin formüllerini yazınız.
A) Al+3 ile SO4-2
B) Cu+1 ie NO3-1
C) K+1 ile CO3-2
D) Na+1 ile SO4-2
Bileşiklerin adlandırılması
Biri metal-ametal, diğeri ametal-ametal elementlerinden oluşan iki tür bileşik vardır.
Metal-ametal bileşiklerin adlandırılması
Bu bileşiklerden önce metal katyonu sonra ametal anyonu adlandırılır. Ancak çok atomlu iyonlardan da oluşabilir.
Örnekler:
KCl
otasyum klorür
AlF3 :Alüminyum florür
MgCl2 :Magnezyum klorür
Mg(NO3)2 :Magnezyum nitrat
CaSO4 :Kalsiyum sülfat
AL2(CO3)3 :Alüminyum karbonat
K2SO4
otasyum sülfat
ETKİNLİK 22
A.Aşağıda formülü verilen bileşiklerin sistematik adlarını yazınız.
Formülü Adı
- Ca(NO3)2 ………………………
- K2O ……………………….
- Na2CO3 ………………………..
- MgCl2 ………………………..
- Al2O3 ………………………
- CaCO3 …………………………..
- Al2(SO4)3 …………………………..
- NaF ……………………………
- CaBr2 ……………………………
- Mg(OH)2 ……………………………
B.Aşağıda sistematik adı verilen bileşiklerin formüllerini yazınız.
Adı Formülü
- Sodyum sülfat Na2SO4
- Alüminyum klorür ………………..
- Potasyum karbonat …………………
- kalsiyum nitrat …………………
- Magnezyum oksit …………………..
- Sodyum okasit ………………….
- Alüminyum sülfat ……………………
- Kalsiyum karbonat ………………………
- Sodyum bromür ……………………..
- Magnezyum iyodür ……………………
Ametal-ametal bileşiklerinin adlandırılması
Önce formüldeki birinci elementin adı sonra ikinci elementin adı sonuna getirilerek okunur.
Element halojense ür,oksijense oksit,kükürtse sülfür,azot ise nitrür gibi ekler getirilir.Bileşikte ikiden fazla atom varsa her element atomunun sayısını belirtmek için Yunanca ön takılar kullanılır.
Bir:Mono
İki:di
Üç:tri
Dört:tetra
Beş:penta
Altı:hegza
Mono ön takısı birinci element için kullanılmayabilir.
Örnekler:
CO: Karbon monoksit
CO2:Karbon dioksit
N2O3:di azot tirioksit
P2O5:difosfor pentaoksit
SO2:Kükürt dioksit
SO3:Kükürt trioksit
HCl: Hidrojen klorür
HBr: Hidrojen bromür
H2S:Hidrojen sülfür
NO2:Azot dioksit
NO: Azot monoksit
PCl3:Fosfor triklorür
HF: Hidrojen florür
P2O3:di fosfor trioksit
N2O4:Diazot tetraoksit
ETKİNLİK 23
A.Aşağıda sistematik adları verilen bileşikleri formülleri ile eşleştiriniz.
- Kalsiyum karbonat a.CO2
- Azot monoksit b.N2O5
- Karbon dioksit c.AlN
- Alüminyum sülfat d)CaCO3
- Magnezyum klorür e.MgCl2
- Difosfor trioksit f.NO
- Hidrojen bromür g.P2O3
- Kalsiyum klorür h.Na2S
- Sodyum sülfür j.Li2O
- Lityum oksit k.CaCl2
- Alüminyum nitrür l.Al2(SO4)3
- Magnezyum sülfür m.ZnCO3
- Kalsiyum hidroksit n.MgS
- Çinko karbonat o.HBr
- Diazot pentaoksit p.Ca(OH)2
B.Aşağıda formülü verilen bileşiği oluşturan karşısındaki katyon ve anyonları değerlikleri ile birlikte yazınız.
Bileşik formülü Katyon Anyon
- CaCl2 Ca+2 Cl-
- Al(NO3)3 ……. ……..
- CaCO3 ……. ……….
- MgS …….. ………
- Na2O …….. ………
- Na2SO4 …….. ……….
- KOH ……… ……….
- Mg(NO3)2 ……… ………
- Ca(OH)2 ……… ………
- NaBr ………. ………..
- AlN ………. ………..
- NaNO3 ………. ………..
- K2CO3 ………. ………..
- Al2O3 ………. ………..
- MgF2 ………. ……….
Pb(NO3)4
Kimyasal değişimler
Maddenin özünü ve bileşimini değiştirmeyen özelliklerine fiziksel özellik denir.Maddenin rengi,kokusu,tadı,sertliği,yoğunluğu,iletkenliği,erime ve kaynama noktası fiziksel özelliklerdir.Bu özelliklerdeki değişme de fiziksel değişmedir.Fiziksel değişmelerde maddenin kimyasal yapısı değişmez.Şekerin suda çözülmesi,buzun erimesi,camın kırılması fiziksel olaylardır.
Maddenin belirli koşullarda özünü ve bileşimini değiştirebilen özelliklerine kimyasal özellikler denir.
Yanabilirlik, asit yada bazlarla tepkimeye girebilme yeteneği bir maddenin kimyasal özellikleridir. Bir yada daha fazla madde örneğin farklı bileşimlerde yeni madde örneklerini oluşturması olayına kimyasal olay denir.
Kömürün yanması, demirin paslanması, metallerin asitle çözülmesi, sütün ekşimesi, besinlerin bozulması kimyasal olaylardır.
Orta çağda simyacılar birçok maddenin altın elde etmek için çaba harcamışlardır.
Kimyasal değişmelere kimyasal tepkimeler(reaksiyon) denir.
Kimyasal tepkimeler denklemlerle gösterilir. Tepkimeye giren maddelere reaktif, kimyasal değişim sonucunda oluşan maddelere ürün denir. Kimyasal denklemlerde maddeler element halinde ise sembolü ile, bileşik halinde ise formülüyle gösterilir. Reaksiyona girenler ile ürünlerin arasına bir ok işareti(→)konulur.
Genel olarak kimyasal tepkimeler,
Reaktifler→Ürünler
Şeklinde gösterilir.
Her kimyasal denklemde her bir element atomunun sayısı eşitlenir.
Bileşiklerin adlandırılması
Biri metal-ametal, diğeri ametal-ametal elementlerinden oluşan iki tür bileşik vardır.
Metal-ametal bileşiklerin adlandırılması
Bu bileşiklerden önce metal katyonu sonra ametal anyonu adlandırılır. Ancak çok atomlu iyonlardan da oluşabilir.
Örnekler:
KCl
otasyum klorür
AlF3 :Alüminyum florür
MgCl2 :Magnezyum klorür
Mg(NO3)2 :Magnezyum nitrat
CaSO4 :Kalsiyum sülfat
AL2(CO3)3 :Alüminyum karbonat
K2SO4
otasyum sülfat
ETKİNLİK 22
A.Aşağıda formülü verilen bileşiklerin sistematik adlarını yazınız.
Formülü Adı
- Ca(NO3)2 ………………………
- K2O ……………………….
- Na2CO3 ………………………..
- MgCl2 ………………………..
- Al2O3 ………………………
- CaCO3 …………………………..
- Al2(SO4)3 …………………………..
- NaF ……………………………
- CaBr2 ……………………………
- Mg(OH)2 ……………………………
B.Aşağıda sistematik adı verilen bileşiklerin formüllerini yazınız.
Adı Formülü
- Sodyum sülfat Na2SO4
- Alüminyum klorür ………………..
- Potasyum karbonat …………………
- kalsiyum nitrat …………………
- Magnezyum oksit …………………..
- Sodyum okasit ………………….
- Alüminyum sülfat ……………………
- Kalsiyum karbonat ………………………
- Sodyum bromür ……………………..
- Magnezyum iyodür ……………………
Ametal-ametal bileşiklerinin adlandırılması
Önce formüldeki birinci elementin adı sonra ikinci elementin adı sonuna getirilerek okunur.
Element halojense ür,oksijense oksit,kükürtse sülfür,azot ise nitrür gibi ekler getirilir.Bileşikte ikiden fazla atom varsa her element atomunun sayısını belirtmek için Yunanca ön takılar kullanılır.
Bir:Mono
İki:di
Üç:tri
Dört:tetra
Beş:penta
Altı:hegza
Mono ön takısı birinci element için kullanılmayabilir.
Örnekler:
CO: Karbon monoksit
CO2:Karbon dioksit
N2O3:di azot tirioksit
P2O5:difosfor pentaoksit
SO2:Kükürt dioksit
SO3:Kükürt trioksit
HCl: Hidrojen klorür
HBr: Hidrojen bromür
H2S:Hidrojen sülfür
NO2:Azot dioksit
NO: Azot monoksit
PCl3:Fosfor triklorür
HF: Hidrojen florür
P2O3:di fosfor trioksit
N2O4:Diazot tetraoksit
ETKİNLİK 23
A.Aşağıda sistematik adları verilen bileşikleri formülleri ile eşleştiriniz.
- Kalsiyum karbonat a.CO2
- Azot monoksit b.N2O5
- Karbon dioksit c.AlN
- Alüminyum sülfat d)CaCO3
- Magnezyum klorür e.MgCl2
- Difosfor trioksit f.NO
- Hidrojen bromür g.P2O3
- Kalsiyum klorür h.Na2S
- Sodyum sülfür j.Li2O
- Lityum oksit k.CaCl2
- Alüminyum nitrür l.Al2(SO4)3
- Magnezyum sülfür m.ZnCO3
- Kalsiyum hidroksit n.MgS
- Çinko karbonat o.HBr
- Diazot pentaoksit p.Ca(OH)2
B.Aşağıda formülü verilen bileşiği oluşturan karşısındaki katyon ve anyonları değerlikleri ile birlikte yazınız.
Bileşik formülü Katyon Anyon
- CaCl2 Ca+2 Cl-
- Al(NO3)3 ……. ……..
- CaCO3 ……. ……….
- MgS …….. ………
- Na2O …….. ………
- Na2SO4 …….. … …….
- KOH ……… ……….
- Mg(NO3)2 ……… ………
- Ca(OH)2 ……… ………
- NaBr ………. ………..
- AlN ………. ………..
- NaNO3 ………. ………..
- K2CO3 ………. ………..
- Al2O3 ………. ………..
- MgF2 ………. ……….
Pb(NO3)4
Kimyasal değişimler
Maddenin özünü ve bileşimini değiştirmeyen özelliklerine fiziksel özellik denir.Maddenin rengi,kokusu,tadı,sertliği,yoğunluğu, iletkenliği,erime ve kaynama noktası fiziksel özelliklerdir.Bu özelliklerdeki değişme de fiziksel değişmedir.Fiziksel değişmelerde maddenin kimyasal yapısı değişmez.Şekerin suda çözülmesi,buzun erimesi,camın kırılması fiziksel olaylardır.
Maddenin belirli koşullarda özünü ve bileşimini değiştirebilen özelliklerine kimyasal özellikler denir.
Yanabilirlik, asit yada bazlarla tepkimeye girebilme yeteneği bir maddenin kimyasal özellikleridir. Bir yada daha fazla madde örneğin farklı bileşimlerde yeni madde örneklerini oluşturması olayına kimyasal olay denir.
Kömürün yanması, demirin paslanması, metallerin asitle çözülmesi, sütün ekşimesi, besinlerin bozulması kimyasal olaylardır.
Orta çağda simyacılar birçok maddenin altın elde etmek için çaba harcamışlardır.
Kimyasal değişmelere kimyasal tepkimeler(reaksiyon) denir.
Kimyasal tepkimeler denklemlerle gösterilir. Tepkimeye giren maddelere reaktif, kimyasal değişim sonucunda oluşan maddelere ürün denir. Kimyasal denklemlerde maddeler element halinde ise sembolü ile, bileşik halinde ise formülüyle gösterilir. Reaksiyona girenler ile ürünlerin arasına bir ok işareti(→)konulur.
Genel olarak kimyasal tepkimeler,
Reaktifler→Ürünler
Şeklinde gösterilir.