Meteorlar, gezegenler arasında bulunan ve her yönde hareket eden gök cisimleridir.
GÖK CİSİMLERİNİ TANIYALIM
Yıldızların, gezegenlerin, meteorların, asteoritlerin bulunduğu sonu bilinmeyen büyük boşluğa uzay dendiğini biliyorsunuz. Uzay içinde bulunan bu varlıkların tamamı gök cismi olarak adlandırılır.
Milyarlarca gökcisminin bir araya gelmesiyle dev yıldız kümeleri (takımyıldızlarını) oluşturur.
Gökyüzünde gördüğümüz yıldızları, insanlar çeşitli şekliler oluşturacak biçimde birleştirmiş ve yıldızları bu şekillere göre parçalara ayırmışlardır.
Bu parçalara yıldız kümesi ya da takım yıldızı denir.
Canlılar doğar, yaşar ve ölür. Canlı olmamalarına rağmen
Yıldızlarda canlılar gibi doğar yaşar ve ölürler. Yıldızlar sıcak ve parlak gaz kütleleridir.
Yıldızların yaşam evreleri aşağıdaki gibi sıralanabilir;
· “Bulutsu” adı verilen gaz ve toz bulutlarının bir araya gelerek yoğunlaşması sonucu meydana gelir.
· Ürettikleri enerji nispetinde parlaktırlar.
· Yıldızların enerjilerinin azalmasıyla ölüm süreci başlar.
· Enerjisi biten yıldızlar büyükse, şiddetli bir patlama ile parçalanır ve parçalar uzaya yayılır. Bu parçalardan gezegenler oluşur.
· Enerjisi biten yıldızlar küçük ise, geride demir yönünden zengin ışıksız bir kütle kalır.
· Etrafına ışık yayan yıldızların her biri farklı renkte görünür. Farklı renkte olmaları yıldızların sıcaklıkları ile ilgili tahminde bulunmamızı kolaylaştırır.
Rengi Beyaz ya da mavi ise; en sıcaktır.
Rengi sarı ise; orta sıcaklıktadır.
Rengi kırmızı ise; soğuktur.
Not: Dünyamıza ışık veren Güneş te bir yıldızdır.
· Güneş haricindeki bütün yıldızlar bize oldukça uzaktır. En yakında olanı bile 40 trilyon km uzaklıktadır.
· Eski Romalılar ve Yunanlılar takımyıldızlarına hayvanların, çeşitli varlıkların ve ünlü kişilerin isimlerini vermişlerdir.
· En bilinenleri;Büyükayı,Küçükayı,ejderha,çoban,Kuzey Tacı ve Orion(Avcı) dır.
· Özellikleri farklı olan ancak bir arada kümeleşmiş yıldızlar takımyıldızını oluşturur.
· Takımyıldızlarına, eski gökyüzü bilimcileri yıldızları hayali çizgilerle birleştirerek benzettikleri masalsı ve mitolojik figürlerin adlarını vermişlerdir.
Kuyruklu yıldızlar yıldızmıdır?
Kuyruklu yıldız adı verilen gök cisimleri, aslında yıldız değildir. Kendileri ışık üretmez. Üzerine düşen ışığı yansıtırlar. Yapılan araştırmalara göre kuyruklu yıldızlar kaya, toz ve buzdan oluşmuş kütlelerdir. Baş ve kuyruk bölgeleri vardır. Güneş çevresinde elips şeklinde yörüngelerde dolanan kuyruklu yıldızlar vardır. Belli aralıklarla, çok kısa bir süre için Güneş’in yakınından geçerler. Güneş’e yaklaştıkça, Güneş ışınları buzu buhar hâline getirir ve etrafa gaz ve toz bulutu yayılır. Bu gaz ve toz bulutu bir kuyruk şeklinde gözükür. Bu gök cismi, Güneş’ten gelen ışığı yansıttığı için baş kısmı yıldız, arkasında kalan gaz ve toz bulutu da yıldızın kuyruğu gibi parlar. Genelde kuyruklu yıldızın çapı 10 km’den küçüktür. Kuyruklu yıldızların Güneş etrafında dolanma süreleri 33 yıl ile 150 yıl arasında değişir. Kuyruklu yıldızlar Güneş yakınından geçtiklerinde çıplak gözle görülebilirler. Halley kuyruklu yıldızı 75 yıl arayla Dünya’mızın yakınından geçmektedir. Bazı kuyruklu yıldızlar uzayın derinliklerinden gelip bir defa görünür fakat bir daha ne zaman görüleceği belli olmaz.
Astreoitler
Mars ve Jüpiter arasında irili ufaklı binlerce kaya bulunur. Bunlar gezegen olmamakla beraber, gezegen gibi Güneş etrafında dolanırlar. Asteroitlerden bazıları yüzlerce kilometre çapında olabilir. Astreoidlerin bulunduğu bölgeye astreoit kuşağı adı verilir.
Meteorlar
Bazı geceler gökyüzünde parlak bir çizgi gibi kayıp giden cisimler görülür. İnsanlar bunlara “kayan yıldız” adını vermiştir. Gerçekte bunlar yıldız olmayıp, uzaydan atmosfere hızla girip sürtünmeyle yanıp ışık saçan meteorlardır. Meteorlar, gezegenler arasında bulunan ve her yönde hareket eden gök cisimleridir. Uzayda hareket ederken bazen Dünya’nın çekim alanına girip atmosferde sürtünerek yanarlar. Çok az sayıda meteor, tamamen yanmadan yere ulaşır. Bunlara Meteor taşı ya da Gök taşı adı verilir. Çok sayıda meteor aynı anda atmosfere girdiğinde, gökyüzünde bir çok kayan yıldız görünür. Buna yıldız yağmuru adı verilir. Meteorların yapısında demir, nikel, kobalt, bakır, silisyum ve magnezyum gibi maddeler vardır. Meteorların düştükleri yerlerde büyük çukurlar oluştururlar.Bu çukurlara meteor çukuru denir.
En önemli meteor çukurlarından biri ,Kuzey Amerika’da Avizona bölgesindedir.Ülkemizde Ağrı’nın Doğubeyazıt ilçesinde Gürbulak meteor çukuru bulunur.
Yıldızlarla gezegenler arasındaki farklar
1. Yıldızlar kendiliğinden ısı ve ışık yayan gök cisimleridir. Gezegenler ise kendiliğinden ısı ve ışık yaymazlar. Ancak yıldızlardan gelen ışığı yansıtırlar.
2. Yıldızlar birbirine göre konum değiştirmezler. Gezegenler ise birbirine göre konum değiştirirler.
3. Yıldızların sıcaklığı çok yüksektir. Gezegenler ise soğuyarak katılaşmıştır.
4. Yıldızların ışığı titreşir. Gezegenlerin titreşmez.
5. Yıldızlar nokta görünümündedirler. Gezegenler ise yüzeysel bir tabaka şeklindedirler.
Işık yılı ne birimidir?
Dünya’nın, bize en yakın yıldız olan Güneş’e uzaklığı yaklaşık olarak 150000000km dir. Dünya’nın diğer yıldızlara olan uzaklığının bundan çok daha büyük olduğunu düşünecek olursak kilometre uzaklık biriminin yetersizliğini fark ederiz.
Bu amaç için ”ışık yılı” birimini kullanırız. Işık yılı, ışığın boşlukta bir yılda aldığı mesafe anlamına gelir. Dolayısıyla ışık yılı bir zaman ölçü birimi değil uzaklık ölçüsü birimidir.
1 ışık yılı=9,46.1012 km dir.
Güneşe en yakın yıldız 4,2 ışık yılı uzaklıktadır.
Bir uzaklık ölçüsü birimide Astronomi Birimi (AB) dir. Gezegenlerin Güneşe olan uzaklıkları astronomi birimi ile ölçülmektedir. Dünyanın Güneş’e olan uzaklığı 1 astronomi birimi kabul edilmiştir.
1 Astronomi birimi=149,6 milyon km dir.
