MERCEKLER
Büyüteç, gözlük, mikroskop, fotoğraf makinesi, dürbün gibi benzeri araçlarda genelde küçük cisimlerin büyük görüntüsünü elde etmek için kullanılan cam gibi saydam optik maddelerden yapılan araçlara mercek denir
Mercekler kenarlarına göre ince kenarlı ve kalın kenarlı olmak üzere ikiye ayrılır.
Ortası şişkin, kenarları ince olan merceğe ince kenarlı( Yakınsak) mercek denir. İnce kenarlı mercekler uçlarında dışarı doğru okları olan çizgiyle temsil edilir.
Ortası ince, kenarları kalın olan merceğe kalın kenarlı(ıraksak) mercek denir. Kalın kenarlı mercekler uçlarında içeri doğru okları olan çizgiyle temsil edilir.
Mercek yüzeylerini oluşturan kürelerin merkezlerini birleştiren doğruya asal eksen denir. Merceğin tam ortasında ve asal ekseni üzerindeki noktaya optik merkez denir.
İnce kenarlı mercek; optik eksene paralel gelen ışınları bir noktada toplar. Bu noktaya odak noktası denir.
Kalın kenarlı mercekte, optik eksene paralel gelen ışınların uzantıları odaktan geçecekmiş gibi kırılır.
Merceklerin her iki tarafında da birer odak noktası bulunur. Fakat merceklerde, küresel aynaların aksine merkez(M) noktası değil de 2F denilen noktalar bulunur. Bu noktalar merceğin optik merkezinden 2 odak uzaklığı ötede bulunur.
İnce ve kalın kenarlı merceklerde F ve 2F Uzaklıklarının gösterimi
İNCE KENARLI MERCEKLERDE ÖZEL IŞINLAR
B.MERCEKLERİN KULLANILDIĞI YERLER
Merceler yaygın olarak;göz kusurlarının düzeltilmesinde,büyüteç, mikroskop,dürbün,teleskop,projektör,fotoğraf makinesi,slayt makinelerinde,el fenerlerinde,ışıldaklarda kullanılır.
Göz kusurlarının merceklerle düzeltilmesi
Göz kusurların bazıları ameliyatla bazıları da merceklerle düzeltilir. Miyop ve hipermetrop gibi göz kusurları merceklerle düzeltilebilir.
a)Miyop
Miyop göz kusurunda; görüntü, sarı lekenin önüne düşer.
Miyop göz kusuru kalın kenarlı mercek kullanılarak, görüntünün sarı leke üzerine düşmesi sağlanarak düzeltilir.
Miyop göz kusuru olan gözlerde cisimlerin görüntüsü sarı lekenin önüne düşer.Bundan dolayı uzaktaki cisimleri göz,net ve kesin bir görüntü olarak değilde bulanık görür.Bu göz kusuru;kalın kenarlı mercek kullanılarak, görüntünün sarı leke üzerine düşmesi sağlanarak düzeltilir.
b)Hipermetrop
Hipermetrop göz kusurunda görüntü sarı lekenin arkasına düşer.
Hipermetrop göz kusuru olan gözlerde cisimlerin görüntüsü sarı lekenin arkasına düşer.Bundan dolayı yakındaki cisimleri kesin ve net olarak göremez.yakındaki cisimleri bulanık görür.Yani gözün yakın noktası normalden (25cm) uzaktır.Bu göz kusuru;ince kenarlı mercek kullanılarak,görüntünün sarı lekenin üzerine düşmesi sağlanarak düzeltilir.
Yansıma –Kırılma Karşılaştırılması
Ø Yansıma sonucunda ışın geldiği ortama geri döner.
Ø Kırılma olayında ışın bir ortamdan diğerine geçer.
Ø Yansıma olayında, yansıma açısı gelme açısına eşittir.
Ø Kırılma olayında ortamların yoğunluklarına göre kırılma açısı gelme açısından büyük te olabilir küçük de.
Ø Yansıma sonucu oluşan görüntü düz aynada cisimle aynı boyda iken küresel aynalarda görüntü boyu değişebilir.
Ø Kırılma sonucu merceklerde oluşan görüntü cismin ve merceğin özelliklerine göre farklı boyutlarda olabilir.
Ø Kırılma olayında ışın bir ortamdan diğerinde geçtiğinde sürati de değişir.
Ø Yansıma olayında, ışın bir engele çarpıp yansıdığında aynı ortama döneceğinden sürati değişmez.
Ø Kırılma olayında kırılmaya uğrayan ışının rengine göre, kırılma açısı değişebilir.
Ø Yansıma olayında, yansıyan ışının rengi ne olursa olsun yansıma açısı gelme açısına eşit olur.
Ø Işığı toplama özelliği bakımından çukur ayna, ince kenarlı merceğer; ışığı dağıtma özelliği bakımından tümsek ayna ise kalın kenarlı merceğe benzer.
ÖRNEK:Aşağıdakilerden hangisinde ince kenarlı merceğe gönderilen ışık ışınının kırılması yanlış çizilmiştir?
ÇÖZÜM:İnce kenarlı merceğe odaktan gelen ışın kırıldıktan sonra asal eksene paralel kırılır.
Doğru seçenek B
ÖRNEK:Aşağıdakilerden hangisinde kalın kenarlı merceğe gönderilen ışık ışınının kırılması yanlış verilmiştir?
ÇÖZÜM:Kalın kenarlı merceğe odak doğrultusunda gelen ışın asal eksene paralel kırılır. Bundan dolayı B seçeneğindeki çizim yanlıştır.
Doğru Seçenek B
